Ben jij altijd jezelf?

Leestip: masterscriptie

Wat neem jij van jezelf als persoon mee in je contact met cliënten? Dat was de centrale vraag die Marieke Gille stelde in haar masteronderzoek aan de Universiteit voor Humanistiek. Ze interviewde een flink aantal uitvoerend professionals en kwam met interessante bevindingen. Een aanrader!

Direct naar het complete rapport

De centrale vraag van dit onderzoek is: wat nemen consulenten werkzaam in het sociaal domein van zichzelf als persoon mee in hun contact met cliënten en in hoeverre beschouwen zij dit als persoonsgebonden gezagsbronnen in hun verhouding tot cliënten? Om deze vraag te beantwoorden, is onderzocht welke rol persoonskenmerken, de eigen levenservaring en persoonlijke overtuigingen van consulenten spelen in het contact dat zij hebben met cliënten en in hoeverre deze aspecten door consulenten worden beschouwd als persoonsgebonden gezagsbronnen.

Wat blijkt? De respondenten zijn er allemaal van overtuigd dat aspecten van wie zij zijn als persoon doorklinken in hun werk. Soms spelen deze persoonlijke aspecten impliciet een rol, soms worden ze bewust ingezet. Het blijkt voor consulenten onmogelijk om wie of hoe zij zijn als persoon buiten de deur te laten in hun contact met een cliënt. Wel onderstrepen veel respondenten dat het belangrijk is om je hiervan bewust te zijn en specifieker: dat je weet wat je van jezelf als persoon meeneemt.

Persoonskenmerken spelen grote rol
Persoonskenmerken van consulenten spelen een grote rol in het contact met de cliënt. Zij blijken voornamelijk impliciet de manier waarop de consulent een gesprek voert met de cliënt te beïnvloeden. Lief, duidelijk, geduldig, eerlijk en empathisch zijn, is een kleine greep uit de voorbeelden die respondenten noemen. Opvallend is dat veel van de voorbeelden die zij aandragen goed aansluiten op de functie van consulent. Meerdere consulenten zetten hun persoonskenmerken dan ook doelbewust in: zij beschouwen ze als instrumenten om de cliënt te begeleiden.

Levenservaring is van belang …
Eigen levenservaringen worden eveneens als waardevol beschouwd om mee te nemen in het werk. Van in een depressie gezeten hebben tot vrijwilligerswerk met vluchtelingen gedaan hebben, van opgegroeid zijn in een gezin waar altijd hard gewerkt moest worden tot zelf een werkloosheidsuitkering of bijstandskering ontvangen hebben: op verschillende manieren komen deze voorbeelden terug in het gesprek met de cliënt. Door eigen levenservaringen een rol te laten spelen, geloven consulenten dat zij zich beter kunnen inleven in de cliënt.

Begrip voor (de situatie van) de cliënt wordt van groot belang geacht om de cliënt goed te kunnen begeleiden. Sommige respondenten stellen zelfs dat zij ervan overtuigd zijn dat zij een betere consulent zijn door de dingen die zij in hun eigen persoonlijke leven hebben meegemaakt. Eigen levenservaringen spelen impliciet en expliciet een rol in gesprekken met cliënten. Vaak gaat er een weloverwogen keuze vooraf aan het expliciet delen van een persoonlijke levenservaring: de consulent deelt het met een duidelijke intentie. Respondenten hebben ook weloverwogen redenen om een eigen levenservaring niet te delen met de cliënt, bijvoorbeeld omdat de consulent vermoedt dat dit tot vervreemding van de cliënt leidt. Ook de wens om de relatie professioneel te houden is voor sommige respondenten een reden om hun levenservaringen niet te delen.

… persoonlijke overtuiging juist niet
Persoonlijke overtuigingen van consulenten blijken het minst een rol te spelen. Een aantal respondenten vindt het niet professioneel en niet functioneel om deze mee te nemen. Opvallend is hierbij dat vaak voorbeelden van persoonlijke overtuigingen worden aangedragen die te maken hebben met politiek of religie. Eén consulent ervaart wel eens frictie tussen haar persoonlijke overtuigingen en wat er van haar in haar functie wordt verwacht. De consulent houdt dan vast aan wet- en regelgeving en laat haar persoonlijke overtuiging achterwege. Consulenten nemen persoonlijke overtuigingen wel mee wanneer zij meer betrekking hebben op een mensvisie, zoals dat iedereen gelijkwaardig is. Dan blijken persoonlijke overtuigingen ingezet te worden om de cliënt goed te kunnen begeleiden. Uit de verhalen van respondenten komt naar voren dat persoonlijke overtuigingen dan zowel impliciet als expliciet tot uiting kunnen komen.

Kunst en kracht
Écht de cliënt begrijpen en écht de cliënt zien en horen, dat blijkt in het werk van consulenten in het sociaal domein van groot belang te zijn. Het is de kunst en de kracht van de professional om een cliënt vrijwillig in beweging te krijgen. Daarbij kan gezegd worden dat het ook de kunst en de kracht van de professional is om zichzelf als persoon mee te nemen in het contact met cliënten. Kunst omdat het een voortdurend inschatten is of het functioneel en professioneel is. Kracht omdat het soms moed en vertrouwen vraagt van de professional om zichzelf als persoon mee te nemen.

Balanceeract
Een van de dingen die dit onderzoek aantoont is dat het belangrijk is dat consulenten zich bewust zijn dát zij zichzelf als persoon meenemen en dat zij zich bewust zijn van wát zij van zichzelf als persoon meenemen in het contact met cliënten. Jezelf als persoon meenemen lijkt een balanceeract te zijn tussen functioneel en niet functioneel, professioneel en niet professioneel.

Advies van de onderzoeker: “Het zou waardevol zijn als ‘jezelf als persoon meenemen’ in meer gemeenten een thema wordt bij casuïstiekbesprekingen.”

Hier lees je het hele rapport