‘(On)eerlijk complementair’

Het was vier maanden geleden. Haar geschiedenis had diepe indruk op mij gemaakt. Hoewel het scheiden van haar man en de daarmee samenhangende gevolgen voor mij een regelmatig terugkerend verhaal is, was haar geschiedenis te aangrijpend om snel te vergeten. Haar toekomstige ex-man had zich, ondanks dat ze hem genoeg te bieden had, laten verleiden door een jongere vrouw. Het gras bij de buren is altijd jonger en groener. Ze had hem nog gezegd dat het jonge groene gras nog niet sterk genoeg was geworteld in de bodem en daardoor sneller los zou laten. Het mocht niet baten. Ze was na achtendertig jaar huwelijk als oud vuil aan de kant gezet.

Ze was 63 jaar. In het bezit van een Mulodiploma. Over haar kansen op werk was realistisch optimistisch. Over het eisen van alimentatie was ze begrijpelijk opvallend oorlogszuchtig. Vol trots vertelde ze mij dat ze na vier maanden juridisch getouwtrek de slag had gewonnen. Haar man was veroordeeld tot het betalen van € 415,00 per maand. ‘En betalen zal hij,’ zo liet ze mij weten.

Terwijl ze mij hoopvol in de ogen keek, vroeg ze mij of ze een deel van deze inkomsten mocht houden. Die vraag kwam onverwachts. En hem te moeten beantwoorden voelde alsof ik zout in haar wond strooide. De stilte die ik na de vraag liet vallen nam het licht uit haar hoopvolle ogen weg. Ze kende mij goed genoeg om te weten dat ik naar woorden zocht om een vraag te beantwoorden die ik niet wilde beantwoorden. Ze bereidde zich lijdzaam voor op datgene wat zou komen.

Ik besloot het kort en onomwonden te doen. Met een krachtig nee beantwoordde ik haar vraag en zei ik dat een vrijlating alleen bedoeld is voor personen die werken. Met het laatste beetje verzet dat ze nog in zich had, haalde ze in niet mis te verstane bewoordingen uit: “Ik dacht dat in Nederland iedereen gelijk behandeld werd!” Ik wist dat ik er niet in zou slagen haar gevoel van oneerlijkheid en onrechtvaardigheid weg te nemen, liet haar opmerking voor wat het was en rondde het gesprek af. Eenmaal weer achter mijn bureau liet ik het gesprek nog een keer de revue passeren. Ik kon haar geen ongelijk geven, slaakte een diepe zucht en dacht: het complementaire karakter van de bijstand, makkelijker kunnen we het niet maken, wel eerlijker.

Tjalling Smit

Kleine toelichting van de SAM-redactie, omdat deze wetgeving niet voor iedereen gesneden koek is:
De bijstandsuitkering is complementair, volgens de wet. Dat betekent dat je allereerst zelf inkomsten genereert, uit werk, of zoals in dit verhaal, uit alimentatie. Vervolgens wordt dat aangevuld – gecomplementeerd - tot bijstandsniveau. Het is een misverstand dat je bijstandsuitkering de basis is en dat je daarbovenop bijverdient of bij-ontvangt. (red.)