Keuzehulp helpt bij re-integratie

Er zijn ongeveer 40.000 Amsterdammers met een bijstandsuitkering. Dit zijn vaak mensen met een arbeidsbeperking of mensen die moeilijk aan het werk kunnen komen. Deze Amsterdammers worden door klantmanagers van de gemeente Amsterdam begeleid naar maatschappelijke participatie, zoals regulier werk. Onderzoekers van de gemeente Amsterdam en Amsterdam UMC (locatie VUmc) onderzochten hoe de dienstverlening van de gemeente verbeterd kan worden voor deze klanten en ontwikkelden daarvoor de ‘Keuzehulp’.

Voor de klantmanagers van de gemeente Amsterdam zijn veel verschillende interventies beschikbaar om klanten met een bijstandsuitkering te begeleiding richting werk. Voorbeelden van deze interventies zijn: schuldhulpverlening, sollicitatietraining, leerwerkstage, en jobcoaching. In de praktijk blijkt het vaak lastig om overzicht te houden van het volledige en actuele aanbod, en om een weloverwogen keuze te maken over wat voor instrument het beste werkt voor wie en onder welke omstandigheden. Om hier meer inzicht in te krijgen, hebben de onderzoekers van de gemeente Amsterdam en Amsterdam UMC (locatie VUmc) informatie verzameld uit drie verschillende bronnen: 1) de wetenschappelijke literatuur over wat werkt bij re-integratie, 2) de wensen en behoeften van klanten met een bijstandsuitkering in de begeleiding naar werk, en 3) de praktijkkennis en ervaringen van de klantmanagers zelf over wat werkt bij re-integratie.

Wat zeggen de drie bronnen over wat werkt bij re-integratie?

‘We zien dat het belangrijk is om het klantbeeld eerst geheel in kaart te brengen. Vaak is er sprake van multi-problematiek en dat vereist een persoonlijke benadering en een persoonlijk plan van aanpak’, zegt Ranu Sewdas, onderzoeker gemeente Amsterdam. Klanten hebben vaak te maken met meerdere problemen zoals schulden, psychische aandoeningen, of huisvestingproblemen. Het is daarom belangrijk om aandacht te besteden aan deze problemen door bijvoorbeeld gezamenlijk een plan van aanpak op te stellen met concrete doelen. Dit is belangrijk om te voorkomen dat de problematiek verergert en dat klanten weer terugstromen in de bijstand. Tegelijkertijd is het belangrijk om een klant in beweging te houden in de vorm van een training, leerstage, of werk. De klant kan op deze manier weer het dagelijkse ritme oppakken, nieuwe (praktische) vaardigheden leren, en zich nuttig te voelen. Het opdoen van positieve ervaringen op stage of op het werk vergroot het zelfvertrouwen en daarmee ook de motivatie van een klant. Verder blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat voor mensen die uitstromen naar werk nazorg effectief is, omdat dit helpt bij baanbehoud.

Bundelen van de opgehaalde kennis in een Keuzehulp

De onderzoekers hebben samen met de klantmanagers en een designbureau een testversie van de Keuzehulp ontwikkeld. Met de opgehaalde kennis zijn de beschikbare interventies in de Keuzehulp verdeeld in vier categorieën parallel aan het stappenplan van het re-integratietraject: 1) verrijking klantbeeld, 2) oplossen van praktische problemen, 3) instrumenten richting werk, en 4) nazorg. Daarnaast zijn er voor alle interventies een aantal zoekfilters toegevoegd. Deze zoekfilters zijn gebaseerd op de opgehaalde kennis en bestaan uit klantkenmerken (bijv. leeftijd en werkervaring) en de doelen van het re-integratietraject (bijv. werken aan schulden, motivatievergroting, werken aan werknemersvaardigheden, zoeken en solliciteren, en scholing). Door in de online Keuzehulp één van de vier categorieën aan te klikken en filters aan te vinken komt een klantmanager uit op één of meerdere instrumenten die het beste aansluit bij een klant.

Wat is er vernieuwend aan de Keuzehulp?

De Keuzehulp kan een bijdrage leveren aan het maken van een weloverwogen keuze door na te denken over de zoekfilters die ingevuld moeten worden. Daarnaast staat in de beschrijving van alle instrumenten ook een wetenschappelijke onderbouwing over de mogelijke effectiviteit van een instrument en de wensen en behoeften van de klanten beschreven. Op deze manier blijft een klantmanager op de hoogte van de beschikbare (wetenschappelijke) kennis.

De Keuzehulp kan worden gebruikt tijdens het gesprek met de klant. Een klantmanager kan samen met de klant de Keuzehulp invullen en het advies uit de Keuzehulp bespreken. De Keuzehulp kan ook worden gebruikt ter voorbereiding op een gesprek of als naslagwerk.

Eerste ervaringen gebruik Keuzehulp in de praktijk

Acht klantmanagers hebben twee maanden lang de testversie van de Keuzehulp gebruikt in de praktijk. Volgens deze klantmanagers draagt het gebruik van de Keuzehulp ertoe bij dat zij de juiste informatie kunnen vinden om een weloverwogen keuze te maken voor de meest passende dienstverlening. Vooral nieuwe klantmanagers waren positief over de Keuzehulp: volgens hen helpt de Keuzehulp om te werken volgens een stappenplan.

Hoe nu verder?

Deze eerste ervaringen hebben suggesties opgeleverd voor verdere aanpassingen van de testversie. Momenteel worden deze aanpassingen doorgevoerd in een nieuwe versie van de Keuzehulp. Deze nieuwe versie zal worden ondergebracht in het klantvolgsysteem van de gemeente en zal naar verwachting in het najaar 2021 beschikbaar komen voor alle klantmanagers van de gemeente Amsterdam.

Verder is de gemeente Amsterdam ook aangehaakt bij de pilot Instrumentengids Eva, een landelijke digitale Instrumentengids van VNG. In deze pilot wordt onder andere onderzocht of de Instrumentengids Eva past binnen de behoeften en het systeem van de gemeente Amsterdam. Daarnaast zullen de resultaten van de ontwikkeling van de Keuzehulp worden gedeeld met VNG om dit mee te nemen in de verdere ontwikkeling van Instrumentengids Eva.

Meer weten over de ontwikkeling van de Keuzehulp?

• https://sociaalbestekpremium.nl/sociaal-bestek-2021-editie1/lessen-uit-de-ontwikkeling-van-een-keuzehulp-voor-klantmanagers/#98f3935
• https://divosa.nl/nieuws/verhalen/burgers-en-professionals-denken-mee-over-keuzehulp
• https://www.zonmw.nl/nl/onderzoek-resultaten/preventie/programmas/project-detail/vakkundig-aan-het-werk/professionalisering-van-het-klantmanagement-werk-participatie-en-inkomen-door-ontwikkeling-van-een-k/

Onderzoekers betrokken bij de Keuzehulp:

Ranu Sewdas (onderzoeker gemeente Amsterdam, afdeling Onderzoek, Informatie & Statistiek);

Milou Haggenburg-Mohammed (senior onderzoeker gemeente Amsterdam, afdeling Onderzoek, Informatie & Statistiek)

Femke van Nassau (senior onderzoeker Amsterdam UMC, locatie VUmc)

Maaike Huysmans (senior onderzoeker Amsterdam UMC, locatie VUmc)